Schippersblog “Het seizoen van de mooie momenten”
Het seizoen van de mooie momenten
Met Pasen en Koningsdag als aangename opwarmers, zitten we intussen weer midden in het seizoen van de mooie momenten. Nu langzaamaan de versoepelingen in gang gezet worden, kunnen we weer plannen maken en vooruitblikken. De lentedagen lonken ons om vooral met familie en vrienden eropuit te gaan. Na een lange corona-periode staan ook wij – meer dan ooit – te popelen om de trossen los te gooien. Om u mee te nemen over de vele meren door het Groene Hart. Langs de rieteilanden en ongerepte natuur ontdekt u een ware oase van rust. U raakt geboeid door de waterflora en de roep van de vele water- en weidevogels op Kagerplassen. Een blik in de agenda op onze website maakt duidelijk dat we met het aanbod van vaartochten de komende maanden flink wat voor de boeg hebben. Hiermee wordt natuurlijk aangegeven dat we met elkaar heel wat werk te verzetten hebben, maar in “mijn taal” gaat het dan ook over die andere betekenis van het woordje “de boeg”, namelijk het voorste gedeelte van een schip. Net zoals bij de uitdrukking “achterbaks”. Niet meteen een positieve uitdrukking wanneer iemand dat over een ander zegt. Maar weet u waar die uitdrukking oorspronkelijk vandaan komt? De bak is het voorste gedeelte van het opperdek, waar voorheen meestal het verblijf van de matrozen was ingericht. Letterlijk was men dus bezig achter iemands rug om, “achterbaks”, te handelen of te praten.
Hierop voortbordurend wordt mij regelmatig gevraagd naar het verschil tussen bakboord en stuurboord. Bakboord is de linkerzijde van het schip en stuurboord dus de rechterzijde. Om erachter te komen waar deze woorden vandaan komen, moest ik wat nader onderzoek doen. Zo blijkt dat woordenboek schrijver Cornelis Kiliaen al in 1598 veronderstelde dat de naam bakboord te maken moest hebben met de plek van de kombuis aan boord. Hij hield bakboord voor de zijde waar gebakken werd. In 1681 opperde zijn collega W. Winschoten dat de term bakboord te maken moest hebben met de plek waar de etensbak van de stuurman stond. Het roer van een schip zat vroeger niet aan de achtersteven, maar hing aan een leren ring aan de rechterkant van het schip, en dat verklaart meteen de naam stuurboord. De schipper zou zijn bord, of bak, volgens Winschoten daarom links – aan bakboord – hebben gezet.
Taalkundige Lambert ten Kate stelde in 1723 dat de stuurman het roer bij harde wind met twee handen moest bedienen en dan met zijn rug naar de linkerzijde stond. Hij ging ervan uit dat het voorvoegsel bak- van het oud Angelsaksische bæc (‘rug’) was afgeleid. Zoals wij ook ‘back’ uit het Engels kennen. Maar juist de Engelsen spreken al eeuwen niet meer van bæcbord of backboard. Lang heette de linkerzijde van een schip larboard, nu noemt een Engelsman die port. Moderne taalkundigen voeren de herkomst van bak- terug naar het Middelnederlandse `baec’. Bak in de betekenis van rug kennen wij van het woord achterbaks, zoals ik al eerder opmerkte. Het woord bakboord is ook in andere talen terechtgekomen. Spanjaarden zeggen babor, Zweden babord, Italianen babordo. In Frankrijk spreekt men van babord.
Afijn, “bakboord of stuurboord ” (ofwel linksom of rechtsom) wij varen binnenkort weer uit! Heerlijk, want juist in deze periode van het jaar is de natuur op haar mooist. Bekijk daarom snel (van links naar rechts) ons aanbod op de website. Wij heten u graag welkom en veilig bij ons aan boord!
Was getekend,
“De ouwe”
